50 jaar later

Vandaag, 50 jaar na de dood van Francisco Franco, heeft Spanje nog altijd een complexe relatie met de erfenis van de dictator, waaronder de vele standbeelden en nog meer monumenten van hem.

Na Franco’s dood op 20 november 1975 begint Spanje aan een overgang naar democratie, maar het verwijderen van Franco-gerelateerde symbolen is een gevoelig en controversieel onderwerp. Spanje is 50 jaar na Franco’s dood weliswaar druk bezig geweest met het verwijderen of herbestemmen van standbeelden en monumenten van Franco, als onderdeel van het streven om het fascistische verleden te verwerken en de democratische waarden te benadrukken. Maar dit proces verloopt echter geleidelijk en soms moeizaam.

In de jaren na zijn dood zijn er verschillende stappen gezet om het erfgoed van het Franco-regime terug te dringen. Zo is er de Wet op het Historisch Geheugen (2007). Deze wet verplicht het verwijderen van openbare symbolen en monumenten die het Franquisme verheerlijken. Gemeenten en regio's krijgen de opdracht om Franco-gerelateerde standbeelden, straatnamen en andere symbolen te verwijderen. Sindsdien zijn inderdaad al veel standbeelden en monumenten verwijderd, herplaatst of ontmanteld. Ook de straatnamen die Franco en zijn medewerkers eerden, zijn veelal veranderd.

Dan is er nog ‘El Valle de los Caídos - De Vallei van de Gevallenen’, een enorm megalomaan monument, gebouwd door dwangarbeiders - waaronder veel vrijmetselaren - en ter ere van de door Franco gewonnen Spaanse Burgeroorlog. Tot 2019 ook een soort schrijn voor Franco zelf; hij laat zich daar namelijk begraven in 1975. In 2019 wordt zijn lichaam uit ‘El Valle de los Caídos’ overgebracht naar een gewone begraafplaats waar ook zijn vrouw begraven ligt, om te voorkomen dat het monument een bedevaartsoord blijft voor zijn aanhangers. Ik heb er eerder al eens over geschreven in VM, het ledenmagazine van de Orde van Vrijmetselaren. Familie en aanhangers van Franco geven Spaanse vrijmetselaren namelijk de schuld van dit gebeuren.

Er zijn nog steeds regio's waar de verhouding tot Franco’s erfenis gespannen blijft en het verwijderen van standbeelden en monumenten soms weerstand oproept. De Spaanse regering komt deze maand nog met een lijst daarvan. Het wordt gezien als een ‘regalo - cadeautje’ voor de viering van 50 jaar democratie in Spanje.